Tijdens de les
Het verzorgen van (een deel van) de gymlessen op een buitenlocatie heeft gevolgen voor de (vak)leerkracht en de kwaliteit van zijn/haar lessen.
Meest voorkomende consequenties:
Mogelijk positief aan buitenlocatie
- Meer ruimte voor bewegen
- Meer buiten en in de natuur/in het groen: vitamine D, welbevinden
- Meer mogelijkheden om aan te sluiten op het buitenspelen tijdens en na schooltijd
- Meer mogelijkheden tot buiten gerelateerde activiteiten (sneeuwpret, waterspelen, windactiviteiten, bomen klimmen)
- Leerkracht(en) en kinderen vaker buiten en in beweging
- Differentiatie en variatie mogelijk door extra beweegruimte en natuurlijke obstakels (plassen, heggen, hekjes, banken, blokken)
Mogelijk negatief ten opzichte van gymzaal
- Minder overzicht tijdens de les
- Kinderen eerder afgeleid
- Stemgebruik; grotere belasting van de stem
- Lastiger om instructie en feedback te geven.
- De invloed van het weer: de hele dag zon/warmte, storm/wind, groot deel van de dag regen/hagel of langdurig in de kou staan. (Zie hoofdstuk 4 weersomstandigheden)
- De sanitaire voorzieningen moeten vanuit zorgplicht werkgever en gemeente optimaal geregeld zijn, anders zal een leerkracht onderwijstijd en leskwaliteit verliezen door het geregel rondom het toilet/kleine ongelukjes. Denk aan één of meerdere kleuters die naar de wc moeten.
- Wanneer de pauze op dezelfde locatie gelijktijdig plaats vindt kan dit ten koste gaan van de ruimte en de aandacht voor de les
- Differentiatie en variatie zijn door (mogelijk) gebrek aan materialen moeilijk te realiseren
Naast deze consequenties beschrijven we hieronder de randvoorwaarden.
Taakbelasting
Er is (het eerste jaar) extra tijd nodig binnen het taakbeleid voor:
- De ontwikkeling van het (buiten)curriculum
- Scholing om meer kennis op te doen over de mogelijkheden buiten
- Verwerking buitengym in rapportage/het leerlingvolgsysteem
Structureel is extra tijd nodig voor:
- De zorg voor het materiaal: aanschaf, zorgvuldig opruimen (droog) controle van materialen (splinters – slijtage -scherpe kanten) én communicatie over de materialen met onderhoud en beheer
- Afhankelijk van de locatie is er meer tijd nodig voor op- en afbouwen van de les
- Als de leerkracht pauze heeft, worden bepaalde materialen weggehaald/omhoog getakeld of wordt er gezorgd voor toezicht
Jaarplanning
Net als bij bewegingsonderwijs (volledig) in de binnenruimte is het in de buitenruimte ook noodzakelijk om een goede verdeling in de jaarplanning van de leerlijnen, thema's en activiteiten te maken. De jaarplanning wordt samengesteld naar de mogelijkheden die de binnen- en buitenruimte in samenhang bieden. Als alle lessen buiten plaatsvinden wordt de jaarplanning samengesteld naar de mogelijkheden van deze ruimte. Zowel de binnen- als buitenruimte geven mogelijkheden en beperkingen.
Aanbod/verdeling over de leerlijnen en bewegingsthema's
De school zorgt voor een goede verdeling over de leerlijnen passend bij de beschikbare ruimten. Een school met één les in een gymzaal en één les in de buitenruimte, zal proberen om de mogelijkheden van beide ruimten optimaal te benutten. Op veel buitenlocaties waar geen materiële aanpassingen zijn gemaakt zullen de leerlijnen springen, zwaaien, over de kop gaan, klimmen, stoeispelen en balanceren minder goed aan bod kunnen komen dan in de gymzaal, daarentegen is er bij veel buitenlocaties meer ruimte beschikbaar voor verstop-, loop-, tik- en doelspelen (op meerdere veldjes).
In deze link naar een analyse en checklist wordt er uitgelegd welke mogelijkheden en/of aanpassingen er mogelijk zijn om leerlijnen aan te bieden in een buitenaccommodatie.
Onder bepaalde weersomstandigheden kunnen sommige materialen niet of niet optimaal gebruikt worden: gladde stangen en sporten (klimtoestellen) door vocht of vorst. Hete stangen, schommels en glijbanen bij zon i.c.m. hoge temperatuur. Gladde tegels bij vochtig weer, bladeren en geen valdemping bij vorst/ijzel. Ook kunstmatige valondergrond met zand als basis is bij vorst hard.
Afhankelijk van deze omstandigheden en beperkingen worden er andere keuzes gemaakt in het aanbod. Anderzijds biedt een beijzeld of besneeuwd schoolplein ook kansen om te glijden en sneeuwballen en – poppen te maken.
Differentiatie
Bij goed bewegingsonderwijs wordt er rekening gehouden met verschillen tussen kinderen door een aanbod te beiden op verschillende niveaus. Differentiatie kan worden aangeboden in opdrachten en binnen het arrangement. In de gymzaal zijn er veel mogelijkheden om binnen het arrangement te differentiëren in hoogte, afstand en breedte van de materialen.
Bij bewegingsonderwijs in de buitenruimte wordt er in veel gevallen gebruik gemaakt van vaste klim- en/of zwaaitoestellen, waardoor differentiëren moeilijk kan zijn. Om differentiatie binnen het arrangement beter mogelijk te maken, kunnen de vaste toestellen uitgebreid worden met extra materialen in een buitenberging.
Differentiatie
Bij goed bewegingsonderwijs wordt er rekening gehouden met verschillen tussen kinderen door een aanbod te beiden op verschillende niveaus. Differentiatie kan worden aangeboden in opdrachten en binnen het arrangement. In de gymzaal zijn er veel mogelijkheden om binnen het arrangement te differentiëren in hoogte, afstand en breedte van de materialen.
Bij bewegingsonderwijs in de buitenruimte wordt er in veel gevallen gebruik gemaakt van vaste klim- en/of zwaaitoestellen, waardoor differentiëren moeilijk kan zijn. Om differentiatie binnen het arrangement beter mogelijk te maken, kunnen de vaste toestellen uitgebreid worden met extra materialen in een buitenberging.
Variatie
Bij goed bewegingsonderwijs krijgen de leerlingen een breed gevarieerd aanbod binnen de 12 leerlijnen. De 12 leerlijnen worden onderverdeeld in bewegingsthema’s. Zo heeft de leerlijn zwaaien de onderliggende bewegingsthema’s; schommelen, hangend zwaaien en steunend zwaaien.
In een buitenruimte met een schommel zou dus de leerlijn zwaaien aangeboden kunnen worden, maar heeft geen mogelijkheid tot andere vormen als hangend zwaaien of steunend zwaaien. Indien alleen een schommel beschikbaar is, kan geen breed palet van bewegingsuitdagingen worden aangeboden binnen deze leerlijn. De buitengymzaal biedt een zwaai-installatie die meer mogelijkheden biedt, maar wel mindere beweegplaatsen biedt dan de meeste binnenruimten.
Voor de mogelijkheden om de leerlijnen buiten aan te bieden, verwijzen we naar de analyse leerlijnen en checklist.
Fysieke veiligheid van leerlingen
Verschillende ondergronden en weersomstandigheden hebben grote invloed op de fysieke veiligheid van leerlingen en op de activiteiten die (niet) aangeboden kunnen worden. Sommige activiteiten worden dan niet of op andere momenten aangeboden.
Meer of minder ruimte dan in de gymzaal kan leiden tot een grotere kans op fysieke onveiligheid.
Wanneer incidenten ontstaan en de afstand tussen kinderen en leerkracht groot is, is de kans groter dat er adequaat gehandeld kan worden. Zowel om een incident te voorkomen als om verder escaleren te voorkomen.
Voor de fysieke veiligheid is het van belang om te kijken naar geschikte kleding voor kinderen bij regen, hitte en bij kou.
Het is belangrijk om (net als in de gymzaal) een goed EHBO-protocol op te stellen in het geval van calamiteiten.
Roostering lessen
Bij de roostering spelen twee factoren een belangrijke rol bij de mogelijkheden om flexibel te kunnen roosteren
De beschikbaarheid en flexibiliteit van de inzet van de leerkracht(en)
- Groepsleerkrachten die de les bewegingsonderwijs flexibel op een dag of zelfs in de week kunnen verzorgen
- Vakleerkracht die een aanstelling heeft op een vaste dag en daar zijn/haar uren in moet maken
De beschikbaarheid van de ruimtes
- Er zijn meerdere ruimtes beschikbaar of er kunnen meerdere groepen tegelijk les hebben
- De beschikbare ruimte wordt de gehele dag/week bezet met lessen bewegingsonderwijs
Voorbeelden
Enkele les
Een leerkracht die één of enkele lesuren verzorgt, wordt minder lang blootgesteld aan mogelijk belastende weersomstandigheden. Deze leerkracht is waarschijnlijk flexibeler in het plannen van het lesuur bewegingsonderwijs. ‘Het regent om 11.00 uur, we gaan vanmiddag of morgen’. Dit geldt vooral voor kleine scholen met grote beschikbaarheid van ruimte.
Alle lessen
Een leerkracht die dagdelen of hele dagen achterelkaar (in de buitenruimte) lesgeeft aan verschillende groepen heeft goed overzicht over de inhoud van alle lessen en heeft meer mogelijkheden/tijd om passende oplossingen te ontwerpen en toe te passen.
Echter de blootstelling aan belastende omstandigheden is groter. En de flexibiliteit om lessen uit te stellen is kleiner.
Wanneer er één leerkracht verantwoordelijk is voor het gehele curriculum in planning en uitvoering is de kans op een congruent curriculum groter.
Vol rooster
Als de buitenruimte permanent bezet is, is de mogelijkheid om lessen te verplaatsen vanwege gunstiger weersomstandigheden niet aanwezig. Hierdoor zal mogelijk meer lesuitval plaats vinden of kwalitatief minder goede lessen gegeven worden.
Bewegingsonderwijs verzorgen in de buitenruimte lijkt voor scholen met een vol rooster ongeschikt als structurele oplossing voor beide lessen om te kunnen voldoen aan de wettelijke eis en geschikte werkomstandigheden voor de lesgever.